GELİŞEN ÇOCUK GELİŞEN OYUN

“Anne oyun oynayalım mı?”, “Baba bak şimdi, sen hasta olacaksın ben de doktor olacağım seni tedavi edeceğim tamam mı?” sorularını çocuğunuzdan çoğu kez duymuşsunuzdur. Onlar için birçok anlam ifade eden ve sayısız bağlamda gelişimi sağlayan oyuna davet çocuk için önemli olduğu kadar aslında siz ebeveynler için de büyük bir önem taşıyor. Çocuğunuzla iletişiminizin önemli bir yordayıcısı olurken aynı zamanda çocuğunuzun kendini sözel olarak ifade edebildiği hatta rollerle, tepkilerle ve davranışlarla sözel olmayarak da çok şey anlatabildiği bir alan oyun.

Peki nedir bu oyun? Tabi ki de Montessori’nin çok sevdiğim sözünde olduğu gibi çocuğun işi. Biraz da gelişimsel olarak bakacak olursak oyuna çocuğu eğlendiren, zevk veren bir faaliyet olmasının yanı sıra bedensel, duygusal, sosyal, bilişsel ve dil gelişimine önemli yararlar sağlar diyebiliriz. Oyun, çocuğun iç̧ dünyasını yansıtan bir aynadır. Çocuğun büyümesi ve sağlıklı gelişmesi için beslenme, sevgi, bakım ne kadar gerekli ise oyun da o kadar gereklidir. Oyun oynarken çocuklar kendileri için bir şeyler yapma, kontrol sağlayabilme, becerilerini test edip kullanabilme ve kendilerine güvenebilme gücünü̈ kazanırlar. Oyunun oynandığı çevre ve koşullarda çocukların yeterlilik hissi geliştirebilmeleri açısından önemlidir.

Oyun çocuğu geliştirdiği gibi oyunlar da gelişir. Başlangıçta eline aldığı ses çıkaran bir nesneyi heyecanla ve meraklı gözlerle sallayan çocuğunuz bunu bir oyun haline getirir, bu oyun çocuğunuz geliştikçe ve yaşı ilerledikçe kooperatif yani birden çok kişiyle oynanan kurallı ve eş zamanlı bir oyuna dönüşür. Sizler bu gelişimi fark ederek ve bu gelişim hakkında daha çok bilgi sahibi olarak çocuklarınızın oyun ihtiyaçlarına daha iyi cevap verebilir hale gelebilirsiniz.

Oyun kavramı üzerine Brunner, Montessori, Froebel gibi bir çok bilim insanı çeşitli kuramlar üretmiş, fakat bugün biz uzmanların da en başta eğitim ortamlarında en çok göz önünde bulundurduğumuz Parten’ın 6 aşamalı oyununu ele alacağız.

İlk aşama olarak bebeğiniz uğraşsız bir oyun içerisindedir, nesneleri manipüle eder, çevresindeki materyalleri keşfeder. Dışarıdan bebeğinizin sadece bir marakası salladığını düşünebilirsiniz ancak bu onun için bir haz kaynağı ve oyundur. Henüz motor açıdan hareket edemeyen bebeğiniz için çeşitli ses çıkaran, renkli, çocuğunuzun hareketleri esnasında güvenli olacak nesneler sunarak onların uğraşsız oyunlarına aracı olabilirsiniz. Motor açıdan emekleme, sıralama ve yürüme becerilerinde ustalaşan çocuğunuz zamanla daha çok nesneyle etkileşime girebilecektir. Çocuğunuz hem gelişmesiyle hem de yaş olarak ilerlemesiyle iki yaş civarlarında kendi başına oyuncaklarıyla etkileşim kurmayı tercih edecektir. Basit bir tuvalet kâğıdı rulosunu bile uzay roketi olarak görebileceğiniz bu dönemde çocuğunuza çeşitli şekillerde etkileşim kurabileceği, yaratıcılığını kullanabileceği oyun materyalleri sunarak bu oyun dönemini bilişsel açıdan zenginleştirmesine katkıda bulunabilirsiniz.Yapılandırılmış ve tek yönlü işlevi olan oyuncaklar bu dönemde çocuğunuzun yaratıcılığını optimum düzeyde kullanmasına bir set çekebilir.

Bir sonraki aşama olan seyirci davranışı aşamasında ise çocuğunuz oyun ve ilişkileri, sosyal kuralları olan başkalarını izleyerek çok şey öğrenir ve nesneleri oynamanın veya kullanmanın farklı yollarını keşfeder, genel olarak dünyayı öğrenir. Bu aşamada zengin gözlem ortamları çocuğunuz için hem sosyal açıdan hem de oyun gelişimi açısından kritik bir önem taşır. Çocukların gözlemleyerek öğrendikleri olgusunun ışığında ona sunacağınız gözlem fırsatları taklidin çok sık karşılaşıldığı erken çocukluk döneminde önem taşıyacağı aşikâr.

Akranlarıyla bir arada zaman geçiren çocuklar 2.5-3 yaşlarında paralel oyun kurmaya başlarlar. Bu oyun bir arada, aynı ortam kullanılarak gerçekleşse de aralarındaki sosyal etkileşim oyuncak alışverişinden öte olmayabilir. Bu endişe verici bir durum değildir, paralel oyun aşamasındaki çocuklarda görülmesi beklenilen bir durumdur. Çocuğunuzun sosyal açıdan gelişmesiyle, akran iletişiminin de önem kazanmasıyla 3-4 yaşlarında birlikte oyun oynamaya başladığını gözlemleyebilirsiniz. Bu aşamada çocuğunuz paralel oyundan farklı olarak iletişim kurmayı ve etkileşime girmeyi daha çok tercih edecektir.

Çocuğunuz zaman ilerledikçe akranlarıyla daha sistematik, kurallı rolleri olan ve planlı oyunlar oynamaya başlayacaktır. Genellikle 4 ila 6 yaş arasında görülmeye başlanılan bu kooperatif oyunlarda sosyal ilişkiler ve oyun içindeki roller önem taşır. Önceden belirlenmiş kurallar sayesinde sınırlar hakkında farkındalıkları artar ve oyun içerisinde sorumluluk alırlar.

“Benim çocuğum 4 yaşında hala paralel oyun oynuyor.”, “Arkadaşları birlikte oynuyor ama bizim kız hep tek oynuyor.” gibi cümleler kafanızdan geçiyor olabilir. Sevgili ebeveynler unutmayın her çocuk biriciktir ve kendi yolunu çizer. Her çocuk aynı yaşta aynı gelişimsel özelliği göstermeyebilir ama gelişim devamlı ve süreklidir. Ebeveynler olarak bu süreçlerde iyi gözlem ve uygun gelişimsel desteği sağlamak çocuğunuz için büyük önem taşıyor. Onlar ile oynayacağınız oyunlar da bir anlamda onlara sunabileceğiniz en güzel gelişimsel destek diyebiliriz. Aramızda bu yazıyı okuyan ve çok yoğun çalışan birçok ebeveyn olduğunu tahmin edebiliyorum ama yine de çocuğunuza ayıracağınız, bol etkileşimli, sevgi dolu, bol kahkahalı bir 15 dakikanın çocuklarımız için çok kıymetli olduğunu düşünüyorum.

Bol oyunlu günler dileğiyle…

Çocuk Gelişimci Nihan Yüksel

KAYNAKÇA:

2. Yavuzer H. Doğum Öncesinden Ergenlik Sonuna Kadar Çocuk Psikolojisi, 20. Baskı. Remzi Kitabevi, İstanbul, 2001. s.176-85.
3. Akandere M. Eğitici Okul Oyunları. Geliştirilmiş 2. Baskı. Nobel Yayıncılık, Ankara, 2006. s.1-36.
Koçyiğit, S , Tuğluk, M , Kök, M . (2010). ÇOCUĞUN GELİŞİM SÜRECİNDE EĞİTSEL BİR ETKİNLİK OLARAK OYUN . Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi , 0 (16) , 324-342 .

Çiftçi, H. D., & Aksoy, A. B. (2019). Erken Çocukluk Döneminde Oyun. Ankara: Pegem Akademi.
Rymanowicz, K. (2015, Ekim 06). The power of play – Part 1: Stages of play. Michigan State University MSU Extension: https://www.canr.msu.edu/news/the_power_of_play_part_1_stages_of_play adresinden alındı
Treasure, T., Wynne, S., Robinson, C., O’Connor, D., Neylon, G., & Harrison, C. (2018). Learning Through Play. Australia: Oxford Press.

Daha fazla bilgi için sitemizdeki videolarımızı izleyebilirsiniz.

İnstagram hesabımızdan güncel paylaşımlarımızı takip edebilirsiniz.

Güncel makalelerimizi okumak için blog sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.